Dodatkowe badania nasienia – Ocena chromatyny jądrowej

Dwa najczęstsze błędy z którymi spotykam się w diagnostyce i leczeniu niepłodności to po pierwsze skupienie się wyłącznie na Pacjentce, wykonywanie bardzo szczegółowych badań, bez angażowania w jakąkolwiek diagnostykę Partnera. Jakbyśmy zapominali, że o ciąże zawsze stara się para, nie tylko kobieta. Drugi to wykonanie pojedynczego badania nasienia i przyjęcie, że jeżeli wynik jest prawidłowy to diagnostyka mężczyzny została zakończona… nic bardziej mylnego.  

Badanie ogólne nasienia, chociaż jest ważnym elementem diagnostyki męskiego układu płciowego, nie daje jednoznacznej i wyczerpującej informacji na temat płodności męskiej, ponieważ ma ograniczone możliwości weryfikacji, np. molekularnych nieprawidłowości plemników, które mogą upośledzać ich zdolność do zapłodnienia i być główną przyczyną braku ciąży naturalnej lub wspomaganej medycznie.

Stąd też wprowadzenie dodatkowej diagnostyki semiologicznej staje się koniecznością. Nie tylko ze względu na powszechne stosowanie i intensywny rozwój technik wspomaganego rozrodu, ale i na możliwość przywrócenia naturalnej płodności mężczyzny. 

Najwięcej proponowanych testów dotyczy weryfikacji status chromatyny męskich gamet, ponieważ to ten parametr wydaje się mieć najistotniejsze znaczenie zarówno w warunkach naturalnej koncepcji jak i wspomaganej medycznie. Jej dojrzałość i integralność może decydować o procesie zapłodnienia, rozwoju zarodka, uzyskaniu ciąży i zdrowego potomstwa. 

Dlatego ocena statusu chromatyny plemnika dotyczy jej dojrzałości oraz uszkodzenia nici DNA. Nie należy utożsamiać tych badań z analiza genetyczną oceniająca kariotyp, mutacje, aberracje chromosomowe są nieodwracalne. Z kolei zaburzenia dotyczące chromatyny z różnych powodów często są modyfikowalne, zwłaszcza gdy dotyczą czynników egzogennych, co daje możliwość wdrożenia odpowiedniej terapii. 

W diagnostyce medycznej spośród testów oceniających pęknięcia nici DNA, najczęściej wykorzystuje się test SCSA (ang. sperm chromatin structure assay) oraz SCD/Halosperm (ang. sperm chromatin dispersion – SCD). Pozostałe liczne metody oceny tego parametru często opisywane w piśmiennictwie nie mają obecnie miana metod diagnostycznych i nie ma konsensusu co do wartości granicznej pozwalającej odróżnienia nasienie z dojrzałą/integralną chromatyną plemnikową od tego z chromatyna nieprawidłową.

Na podstawie licznych opracowań naukowych, dotyczących standaryzacji metod i ich walidacji, przyjmuje się następującą interpretację wartości DFI mająca znaczenie kliniczne: 

DFI ≤ 15%

Uznawany jest za wartość prawidłową (niski poziom uszkodzenia DNA) i wskazuje na wysoki potencjał plemników do zapłodnienia

DFI > 15-30% 

Wskazuje na obniżenie potencjału płodności mężczyzny (średni poziom uszkodzenia DNA).

DFI > 30%

Dotyczy mężczyzn z niskim potencjałem plemników do zapłodnienia (wysoki poziom uszkodzenia DNA)

Wskazania do wykonania testów oceniających fragmentację DNA

– Pacjenci z żylakami powrózków nasiennych – obserwuje się zależności między występowaniem fragmentacji DNA plemnika i obecnością żylaków 2. i 3. stopnia. W takich przypadkach operacja usunięcia żylaków często skutkuje zmniejszeniem fragmentacji DNA oraz zwiększeniem częstości uzyskiwania ciąż. 

– Męska niepłodność idiopatyczna

– Zwiększona fragmentacja DNA może wystepowaé przy prawidłowych wynikach podstawowego badania nasienia. Ocena fragmentacji DNA stanowi niezależny predyktor stanu męskiej płodności, jej wynik koreluje z prawdopodobieństwem uzyskania ciąży w sposób naturalny. 

– Historia nawracających poronień u partnerki

– Fragmentacja DNA plemnika może być związana ze zwiększoną częstością, poronień

– Powtarzający się brak powodzenia uzyskania ciąży przy wykorzystywaniu IUI – fragmentacja DNA plemnika jest związana z niższą częstością uzyskania ciąż po IUI

– Powtarzający się brak powodzenia uzyskania ciąży przy wykorzystaniu klasycznej techniki zapłodnienia pozaustrojowego IVF i ICSI – zwiększony odsetek fragmentacji DNA plemników może być wskazaniem do zastosowania metody selekcji plemników w polu magnetycznym, która pozwala przyżyciowo oddzielić plemniki o cechach apoptotycznych od prawidłowych, co korzystnie wpływa na skuteczność klasycznej techniki IVF lub ICSI

– Przy zwiększonym narażeniu na szkodliwe czynniki środowiskowe oraz czynniki ryzyka związane ze stylem życia takie jak: wiek, otyłość, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, niektóre leki.