CHIRURGIA JAJNIKÓW W LECZENIU PCOS. NOWE WYTYCZNE 2023. ESHRE 2023.

W przeszłości zaobserwowano, że u pacjentek z PCOS po wykonaniu kilku następujących po sobie biopsji jajników dochodziło do przywrócenia regularnej owulacji. Obserwacja ta doprowadziła do rozwoju resekcji klinowej jajników metodą przez powłoki brzuszne – laparotomię. Ta metoda wydawała się obiecująca, jednak leczenie farmakologiczne przywracające owulację znacząco ją przewyższało. Do momentu pojawienia się mniej inwazyjnych metod chirurgii jajników – m.in. laparoskopii. Dysponujemy różnymi metodami zabiegowymi leczenia braku owulacji czy zaburzeń płodności w leczeniu PCOS – elektrokauteryzacją, waporyzacją laserową, wielokrotnymi biopsjami jajników itd. Wszystkie z wymienionych metod mają widoczny wpływ na wydzielanie hormonalne przez jajniki.

Chirurgia laparoskopowa jajników, inaczej – laparoskopowa diatermia jajników lub laparoskopowe “nadwiercanie” jajników to procedura, podczas której wykorzystuje się elektrodę – jednobiegunową igłę do punkcji (tzn. nakłuwania) kory jajnika. Podczas nakłuć przez zrąb jajnika przepływa prąd elektryczny. Procedura ta wiąże się potencjalnie z niższym ryzykiem hiperstymulacji jajników oraz ciąży mnogiej niż w innych metodach leczenia zaburzeń płodności w PCOS, ale ryzyko innych powikłań jest potencjalnie wyższe, stąd niezbędne jest przyjrzenie się wadom i zaletom poszczególnych metod leczenia zabiegowego niepłodności w PCOS.

Najnowsze wytyczne ESHRE 2023 wskazują, że laparoskopowa metoda chirurgii jajników może być rozważana jako druga linia leczenia dla pacjentek z PCOS, które borykają się z brakiem owulacji lub zaburzeniami płodności, a także nie odpowiadają one na działanie klomifenu, przy czym – nie wykazują innych czynników wpływających na zaburzenia płodności, które można wyleczyć poprzez inne, mniej inwazyjne metody terapeutyczne.

Podczas wybierania chirurgii laparoskopowej jajników jako metody leczenia zaburzeń owulacji i płodność u pacjentek z PCOS, należy wziąć pod uwagę:

• Koszt metody terapeutycznej, indukującej owulację.
• Ocenę bezpieczeństwa wykorzystania laparoskopowej chirurgii jajników do indukcji owulacji u konkretnej pacjentki przez eksperta (a najlepiej – zespół ekspertów), w tym m.in. lekarza specjalisty, który zajmuje się problemem PCOS.
• Ryzyko powikłań okołozabiegowych i pozabiegowych, zwłaszcza u pacjentek z PCOS i nadwagą lub otyłością (a u tych pacjentek ryzyko powikłań związanych z zabiegiem operacyjnym jest znacznie wyższe!)

Porównanie poszczególnych metod w terapii zaburzeń owulacji i zaburzeń płodności wśród pacjentek z PCOS (u których wykazano brak odpowiedzi na działanie klomifenu)

Laparoskopowa diatermia jajników (LOD) vs leczenie farmakologiczne GONADOTROPINAMI:

• FSH wyższe wśród kobiet, u których zastosowano LOD

Laparoskopowa diatermia jajników (LOD) vs leczenie KLOMIFENEM:

• brak różnicy w pomiarze wskaźnika żywych urodzeń wśród pacjentek obu grup
• brak różnicy w pomiarze wskaźnika uzyskanych ciąż wśród pacjentek obu grup
• brak różnic w pomiarze wskaźnika poronień wśród pacjentek obu grup

Laparoskopowa diatermia jajników (LOD) JEDNOSTRONNA vs OBUSTRONNA:

• brak znaczących różnic w obu grupach badanych jeśli chodzi o: wskaźnik żywych urodzeń, wskaźnik uzyskanych ciąż, wskaźnik owulacji, wskaźnik uzyskanych ciąż mnogich czy wskaźnik poronień

Badanie obserwacyjne około 150 pacjentek, które trwało 15-25 lat wykazało, że po chirurgicznej resekcji klinowej jajników u 88% pacjentek przywrócono regularne miesiączki na czas do 25 lat od przeprowadzonego zabiegu, przy łącznym wskaźniku uzyskanych ciąż oraz wskaźniku żywych urodzeń na poziomie 78%.

Niezbędne jest dokładna ocena przez lekarza specjalistę, zajmującego się PCOS czy zalety metod chirurgicznych przewyższają ewentualne, płynące za nimi ryzyko powikłań dla pacjentki.